Jak się uczyć to od najlepszych

W drugiej połowie października Ogólnopolskie Stowarzyszenie Przetwórców i Producentów Produktów Ekologicznych „POLSKA EKOLOGIA”– Partner KSOW – zorganizowało wyjazd studyjny „Integracja w rolnictwie a produkcja żywności wysokiej jakości i zdolność do wdrażania innowacji na przykładzie Włoch”. Partnerami dodatkowymi KSOW w ramach projektu byli: GminaTuczna, Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie, Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli, Podkarpacki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Boguchwale oraz Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Poznaniu. W wyjeździe studyjnym uczestniczyło 20 osób reprezentujących 4 województwa: kujawsko-pomorskie, lubelskie, podkarpackie i wielkopolskie, wywodzących się z różnych środowisk: rolnicy, doradcy, przedstawiciele samorządu terytorialnego i nauki. Obsługą uczestników zajmowało się 2 ekspertów – w zakresie produkcji żywności wysokiej jakości (w tym żywności ekologicznej) oraz w zakresie integracji i innowacji w tym cyfryzacji rolnictwa a także tłumacz.

Program wyjazdu obejmował takie zagadnienia jak: produkcja żywności wysokiej jakości; poprawa relacji w łańcuchach produkcji i tworzenie krótkich łańcuchów dostaw, upowszechnianie wiedzy w zakresie systemów jakości żywności; wspieranie rozwoju społeczeństwa cyfrowego na obszarach wiejskich; wspieranie tworzenia sieci współpracy partnerskiej dotyczącej rolnictwa i obszarów wiejskich; integracja (pozioma i pionowa) oraz jej wpływ na zdolność do wdrażania innowacji w rolnictwie oraz optymalizacja współpracy samorządu terytorialnego z lokalnym rolnictwem. Włochy (a szczególnie region Emilia-Romagna) to kraj zdecydowanie wiodący w tych dziedzinach natomiast w naszym kraju sytuacja przedstawia się dużo gorzej, jest bardzo dużo do zrobienia, stąd chęć zdobycia doświadczeń i nauki od najlepszych. W celu zapoznania uczestników ze sposobem funkcjonowania wymienionych tematów we Włoszech odbyły się dwie wizyty studyjne w działających w szerszych strukturach i stosujących rozmaite rozwiązania innowacyjne gospodarstwach rolnych prowadzących produkcję w ramach systemów jakości żywności, przetwarzających we własnym zakresie wszystkie produkowane w nich surowce i dokonujących sprzedaży swoich wyrobów w ramach krótkich łańcuchów, w znacznej mierze na rynki lokalne.

Pierwsze z gospodarstw prowadzi od 150 lat w modelu rodzinnym produkcję octu balsamicznego Aceto Balsamico di Modena IGP. Gospodarstwo Leonardi rozpoczęło swoją działalność w XVIII wieku, ale od połowy XIX wieku specjalizuje się w produkcji octu balsamicznego z własnego surowca. W rzeczywistości gospodarstwo jest otoczone 10 hektarami winnic, głównie z odmianami Trebbiano (winogrona białe) i Lambrusco (grono czerwone). Jest to farma o zamkniętym cyklu, ponieważ wszystkie etapy produkcji (od zbierania winogron do butelkowania) odbywają się w tym samym zakładzie. Ocet balsamiczny to bardzo wyjątkowa przyprawa, produkowana w ograniczonej ilości, ponieważ jest związana z obszarami geograficznymi Modeny i Reggio Emilia. Specyficzny klimat tego regionu, z dużymi szokami termicznymi między bardzo gorącym latem a mroźną zimą, umożliwia moszczowi winogronowemu fermentację i dojrzewanie w najlepszych warunkach zgodnie z tradycyjnymi metodami. Tradycja ta jest przekazywana przez Rodzinę Leonardi, która rok po roku powtarza ten sam cykl produkcji octu balsamicznego.

Drugie gospodarstwo natomiast prowadzi organiczną – unijny system certyfikowania produktów rolnictwa ekologicznego – biodynamiczną produkcję wina. W 1989 roku Antonio Capelli i Mario Pirondini przejęli 35-hektarowy kompleks na wzgórzach Monteveglio, aby tchnąć życie w swój „zwariowany” projekt powrotu na ziemię, opierając się na wolniejszym i bardziej przyjaznym dla środowiska tempie dzięki praktyce rolnictwa ekologicznego. Celem Corte d’Aibo od samego początku jest produkcja win, które opowiadają terytorium, ale także osobistą i zbiorową historię pracy, pasji i odzyskiwania korzeni.

Wzięliśmy również udział w spotkaniach ze ściśle ze sobą współpracującymi instytucjami otoczenia rolnictwa,  wspierającymi rolników w celu wykreowania i podtrzymywania optymalnego dla nich środowiska do działania i rozwoju:

• Dyrekcją Generalną do spraw Rolnictwa, Łowiectwa i Rybołówstwa Regionu Emilia-Romagna – instytucja samorządowa,
• Bioagricoop – lokalną organizacją producentów żywności wysokiej jakości działających przede wszystkim
  w ramach krótkich łańcuchów dostaw,
• AssoCertBio – organizacją zrzeszającą 10 głównych podmiotów zajmujących się certyfikacją produkcji żywności organicznej,

które stosują innowacyjny system informatyczny – platformę rejestrującą wszystkie transakcje w zakresie certyfikowanej żywności i kontrolującą jej wprowadzanie do obrotu. Ma to na celu zapobieganie fałszowaniu żywności wysokiej jakości i uniemożliwianie sprzedaży ilości większych niż wynika to z posiadanych zasobów.
Po powrocie zorganizowano konferencje w Kujawsko-Pomorskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Minikowie oraz  w siedzibach Ośrodków Doradztwa Rolniczego, które były Partnerami dodatkowymi w projekcie. Przedyskutowano na nich i przekazano zainteresowanym osobom zdobytą wiedzę i doświadczenia. Uczestnicy okazali się osobami bardzo zainteresowanymi podejmowaną tematyką, które naprawdę chcą dążyć do poprawy relacji w łańcuchach produkcji żywności w Polsce oraz stworzyć warunki do pełnego wykorzystania ogromnego potencjału drzemiącego w naszej branży rolnej.
Wyjazd z pewnością przyczynił się do podniesienia wiedzy grupy docelowej zarówno wyjazdu studyjnego jak i spotkań) oraz zapoznanie się przez nich z dobrymi praktykami w zakresie produkcji żywności wysokiej jakości (w tym żywności ekologicznej) oraz certyfikacji produkcji, krótkich łańcuchów dostaw, rozwoju przedsiębiorczości na obszarach wiejskich w zakresie małego przetwórstwa lokalnego, innowacyjności (w tym rozwoju społeczeństwa cyfrowego) i integracji w rolnictwie oraz tworzenia sieci współpracy partnerskiej dotyczącej obszarów wiejskich na podstawie poznanego modelu włoskiego. We Włoszech zaobserwowano przede wszystkim:

• ścisłą współpracę rolników oraz zaawansowaną integrację poziomą umożliwiającą budowę partnerskich relacji w łańcuchach produkcji żywności,
• powszechną certyfikację i świetną, profesjonalną, wspieraną przez samorząd lokalny promocję certyfikowanych w ramach różnych systemów produktów żywnościowych,
• dążenie do przetwarzania wyprodukowanych surowców w gospodarstwach i sprzedaży jeśli to tylko możliwe w ramach krótkich łańcuchów,
• otwartość na innowacje i chęć uczestnictwa w projektach badawczych a później wdrażania niekiedy prostych i nieskomplikowanych rozwiązań ułatwiających codzienną pracę i poprawiających jakość produkcji w gospodarstwach rolnych,
• ogromne zaangażowanie instytucji samorządowych oraz centralnych we wspieranie rolnictwa i kreowanie środowiska sprzyjającego stabilnej pracy, inwestowaniu i rozwojowi poprzez wprowadzanie przejrzystych i stabilnych przepisów,
• integrację i współpracę pomiędzy podmiotami doradczymi i certyfikującymi,
• ścisłą współpracę, zaufanie oraz wzajemne wspieranie się i grę do jednej bramki wszystkich podmiotów funkcjonujących w branży rolno-spożywczej, co przekłada się ona ogromny sukces włoskich produktów
  i włoskiej kuchni na rynkach światowych.

Podsumowując przychodzi refleksja, że przed nami jeszcze długa droga, niełatwa, dla wytrwałych. Jednakże wierzę w to, że mamy ogromny potencjał i nasze produkty warte są podjęcia kroku jak najszybciej.

Agnieszka Lach, PZDR Sępólno Krajeńskie