Wsparcie Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Minikowie dla działań Lokalnych Partnerstw Wodnych

W dobie zachodzących zmian klimatu problem dostępu do wody będzie się nasilał. Niezbędne staje się podejmowanie działań mających na celu wypracowanie metod racjonalnej gospodarki wodnej. Dla realizacji tego zadania konieczne jest, aby wszyscy zarządzający wodą i korzystający z wód nawiązali współpracę oraz wspólnie działali na rzecz zrównoważonej gospodarki wodnej. W ramach tworzenia Lokalnych Partnerstw Wodnych (LPW) w powiatach zidentyfikowano główne problemy, jeśli chodzi o zarządzanie wodą. Źródłem wielu problemów jest rozproszenie zarządzania urządzeniami wodnymi pomiędzy wiele podmiotów. Właścicielami sieci melioracyjnych i mniejszych urządzeń są gminne spółki wodne (GSW), pojedynczy rolnicy i spółki rolne, część infrastruktury jest także w posiadaniu niektórych samorządów. Kluczowe dla systemu rzeki, główne kanały, zbiorniki i jeziora oraz zlokalizowane na nich obiekty hydrotechniczne są zarządzane przez Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie. Innym zagadnieniem jest zróżnicowanie źródeł finansowania prac konserwacyjnych i inwestycyjnych. Spółki wodne, zrzeszające przede wszystkim rolników, korzystają ze składek swoich członków oraz dotacji udzielanych przez gminy, powiaty, samorząd województwa i urząd wojewódzki. Koszty ich działań są pokrywane także ze środków unijnych (PROW 2014–2020). Działania PGW Wody Polskie finansowane są przede wszystkim z budżetu państwa. Wielopodmiotowy system finansowania stawia w trudnej sytuacji gminne spółki wodne. Każdego roku muszą się ubiegać o uzyskanie dotacji lub zleceń na roboty – głównie w zakresie utrzymania urządzeń melioracyjnych. Ograniczona wielkość środków i niepewność co do wyniku postępowań dotacyjnych nie pozwala na długoterminowe planowanie i często prowadzi do degradacji zbudowanych nawet kilkadziesiąt lat temu sieci drenarskich, kanałów i studni melioracyjnych. Środki są przydzielane na zasadach konkursowych, co oznacza, że inwestycje lub prace utrzymaniowe zaplanowane przez GSW nie mają gwarancji realizacji. Problemem jest także brak systemu uzgodnień pomiędzy zarządcami powiązanych ze sobą liniowo lub obszarowo składników infrastruktury wodnej.

Idea Lokalnych Partnerstw Wodnych idealnie wpisała się w Sieć Innowacji w Rolnictwie na Obszarach Wiejskich. Zadania zrealizowano w ramach operacji własnej „Lokalne Partnerstwa Wodne” na poziomie wojewódzkim w ramach Planu Operacyjnego na lata 2022-2023, wpisanej do Planu Operacyjnego KSOW na lata 2022-2023 w zakresie SIR.

W maju 2020 r. Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie wspólnie z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi zainicjował prace związane z utworzeniem lokalnych partnerstw wodnych na obszarze dwóch powiatów sępoleńskiego i nakielskiego.

Głównym celem operacji było zainicjowanie współpracy oraz stworzenie sieci kontaktów między lokalnym społeczeństwem a instytucjami i urzędami, w zakresie gospodarki wodnej na obszarach wiejskich ze szczególnym uwzględnieniem rolnictwa. Przedmiotem operacji było powołanie pilotażowych Lokalnych Partnerstw Wodnych, obejmujących swym zasięgiem powiaty sępoleński i nakielski. W skład Partnerstw mieli wejść przedstawiciele administracji publicznej, rolników, doradztwa rolniczego, nauki. Efektem są opracowane raporty podsumowujące spotkania LPW. Jednym z celów operacji miało być: wzajemne poznanie zakresów działania i potrzeb związanych z gospodarowaniem wodą członków LPW, diagnoza sytuacji w zakresie zarządzania zasobami wody pod kątem potrzeb rolnictwa i mieszkańców obszarów wiejskich danego powiatu – analiza problemów oraz potencjalnych możliwości ich rozwiązania, upowszechnianie dobrych praktyk w zakresie gospodarki wodnej i oszczędnego gospodarowania nią w rolnictwie i na obszarach wiejskich. Programy pilotażowe odbyły się w dwóch powiatach w celu nabycia wiedzy, która była wykorzystana do inicjowania współpracy w zakresie gospodarki wodnej w kolejnych powiatach województwa kujawsko-pomorskiego. W wyniku spotkań prowadzonych w ramach pilotażowego projektu opracowano wstępną koncepcję funkcjonowania lokalnych partnerstw wodnych. Przyjęto założenie, że partnerstwo będzie miało charakter dobrowolnego porozumienia, działającego na zasadach przyjętych demokratycznie przez równorzędnych partnerów. Na tym etapie nie przewidywano utworzenia odrębnego podmiotu prawnego. Dla powodzenia tej inicjatywy kluczowe było zapewnienie partnerstwu jak największej reprezentatywności, poprzez udział w partnerstwie wielu liderów środowisk lokalnych, działających nie tylko w ramach spółek wodnych i innych stowarzyszeń, ale także reprezentujących podmioty prywatne, instytucje samorządowe i administrację rządową. W partnerstwie, poza podmiotami bezpośrednio zarządzającymi infrastrukturą wodną, powinni mieć głos także jej użytkownicy (np. stowarzyszenia wędkarskie, osoby prowadzące usługi turystyczne), a także instytucje z otoczenia rolnictwa i instytucje naukowe. Jednym z celów LPW będzie stworzenie mechanizmów zapewniających partnerom uczestnictwo w procesie decyzyjnym dotyczącym działań inwestycyjnych i modernizacyjnych.

W 2021 r zainicjowano współpracę oraz stworzenie sieci kontaktów w kolejnych 10 powiatach naszego województwa (żniński, grudziądzki, bydgoski, toruński, chełmiński, brodnicki, inowrocławski, radziejowski, włocławski, aleksandrowski). Natomiast w 2022 r kontynuowano prace nad utworzeniem LPW w powiatach tucholskim, świeckim, mogileńskim, wąbrzeskim, golubsko-dobrzyńskim, lipnowskim i rypińskim.

W realizacji operacji tworzenia LPW przeprowadzono w latach 2020-2022

• 3 konferencji o tematyce LPW – online/hybryda 537 uczestników.
• 20 spotkań online inicjujących współpracę oraz stworzenie sieci kontaktów miedzy lokalnym społeczeństwem a instytucjami i urzędami, w zakresie gospodarki wodnej – 496 uczestników.
• 100 spotkań „na żywo” kontynuujących inicjatywę współpracy oraz stworzenie sieci kontaktów miedzy lokalnym społeczeństwem a instytucjami i urzędami, w zakresie gospodarki wodnej –1988 uczestników.
• opracowano 19 Powiatowych Planów Wodnych LPW.
• opracowano scenariusze na warsztaty szkoleniowe w powiatach.
• opracowano i wydano wydawnictwo  „Lokalne Partnerstwa Wodne (LPW) w Województwie Kujawsko-Pomorskim” – nakład 2000 egz.
• warsztaty dla doradców do spraw wody (3 zjazdy po 2 dni) – 76 uczestników
• warsztaty dla liderów LPW (3zjazdy po 2 dni) – około 100 uczestników

Dodatkowo do końca roku 2022 zaplanowano:
• wydanie materiału podsumowującego prace nad LPW w województwie kujawsko-pomorskim,
do pobrania tutaj: Wydawnictwo-O-Lokalnych-Partnerstwach-Wodnych
• nagranie dwóch filmów promujących,
• przeprowadzenie konferencji podsumowującej tworzenie LPW „Lokalne Partnerstwa Wodne (LPW) w województwie kujawsko-pomorskim szansą aktywizacji lokalnej społeczności na rzecz racjonalnej gospodarki wodnej”.

W kolejnych sezonach Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie planuje kontynuować działania wspierające funkcjonowanie LPW poprzez organizację konferencji, spotkań, wyjazdów studyjnych oraz warsztatów.

Z inicjatywy Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Minikowie na posiedzeniu 12 stycznia 2022 r powołano Radę Partnerstw Wodnych Województwa Kujawsko-Pomorskiego.

Utworzenie rady było wynikiem aktywności lokalnych środowisk w ostatnich dwóch latach jak i pracy Ośrodka Doradztwa Rolniczego dotyczącej utworzenia LPW. Ponadto zamiarem organizatorów jest budowanie sieci współpracy LPW w województwie kujawsko-pomorskim. Powołanie Rady Partnerstw ma służyć rozwiązywaniu konkretnych problemów dotyczących odbudowy, tworzenia lub utrzymania infrastruktury wodnej w naszym regionie. Utworzenie daje szansę na realizację licznych zadań umożliwiających wzmocnienie racjonalnej gospodarki wodnej w województwie kujawsko–pomorskim. W ciągu 2022 r odbyły się 4 posiedzenia, w których uczestniczyły 434 osoby.